Alkollü Araç Kullanma ve Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma (TCK 179/3)

Alkollü araç kullanma suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 179. maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenmiş olup, “alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek hâlde olmasına rağmen araç kullanan” kişi cezalandırılmaktadır. Yani failin kasten tehlikeli sürüş sergilemesi yeterlidir; eylemin sonuç doğurması (kaza, yaralanma vb.) gerekmez. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu, şikayete bağlı olmayan kamu davasına tabi bir suçtur. Bu nedenle mağdurun şikayeti olmasa bile kamu davası açılır; örneğin trafik kazasında yaralama meydana gelmişse ve mağdur şikayet etmemişse, sanık yine de trafik güvenliği suçu nedeniyle yargılanır.

Alkol Oranlarına Göre Cezai Sorumluluk

TCK 179/3 suçunun oluşması, büyük ölçüde sürücünün kandaki alkol oranına (promil) bağlıdır.

• Birinci durum: Kandaki alkol oranı 00 promilin üzerinde olan sürücü, herhangi bir kaza meydana gelip gelmediğine bakılmaksızın, KTK m.48/6 uyarınca TCK 179/3’ün gönderme yaptığı TCK 179/2 kapsamında cezai sorumluluk altına girer.
• İkinci durum: Hususi otomobil kullanan kişilerin alkol düzeyinin 50 promilin üzerine çıkması ve bu halde trafik kazasına sebiyet vermeleri durumunda yine TCK 179/3 aracılığıyla TCK 179/2 hükümleri uygulanır (KTK m.48/6).
• Üçüncü durum: Ticari araç ve diğer araç türlerini kullanan sürücülerin alkol oranının 20 promili aşması ve bu halde kazaya yol açmaları halinde, aynı şekilde TCK 179/3 – 179/2 hükümlerine göre cezalandırılmaları söz konusu olur (KTK m.48/7).

Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun kararına göre 1,00 promil ve üzerindeki alkollü sürücülerde her hâlükârda, ayrıca hususi otomobil sürücülerinin 0,50 promil (diğer taşıtlarda 0,20 promil) üzeri alkollü olup kaza yaptıkları hallerde de TCK 179/3 kapsamında trafik güvenliği suçu oluşur. Yargıtay’a göre bu durumda sürücünün emniyetli araç kullanma yeteneğini kaybettiği kabul edilir. Örneğin, Yargıtay 12. Ceza Dairesi kararında sanığın 0,59 promil alkollü olarak bir trafik tabelasına çarptığı olayda; 0,50 promil üzeri kazaya sebebiyet koşulu sağlandığından, TCK 179/3 suçunun gerçekleştiği kabul edilmiştir.

Bu çerçevede 0–0,50 promil arası sürücülerde genel olarak cezai sorumluluk doğmazken, 0,50–1,00 arası değerlerde (kazaya karışma halinde) duruma göre TCK 179/3 veya taksirli trafik suçu gündeme gelir, 1,00 promil ve üzeri ise her hâlükârda TCK 179/3 kapsamında cezalandırılır.

İdari Yaptırımlar (Karayolları Trafik Kanunu)

Alkollü araç kullanan sürücüler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun yanı sıra 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu uyarınca da idari müeyyideler uygulanır. 2918/48. maddesinin altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca, 1,00 promilin üzerindeki alkollü sürücülere TCK 179/3 uygulanmasının yanı sıra her hâlükârda sürücü belgesi geri alınır ve ek para cezası kesilir. Bu Kanun’da ayrıca, hususi otomobil sürücülerinin 0,50 promil (diğer taşıtlarda 0,20 promil) üzeri alkollü olup maddi hasarlı trafik kazasına sebep olmaları hâlinde de TCK 179/3’e göre işlem yapılacağı belirtilmiştir. Karayolları Kanunu metninde, tespitte 0,50 promil sınırını aşan otomobil sürücülerine idari para cezası ile 6 ay süreyle ehliyet geri alma yaptırımı öngörülmüştür; aynı suç beş yıl içinde ikinci kez işlenirse 2 yıl, üçüncü veya daha fazla kez işlenirse  5 yıl ehliyet geri alma olarak artırılır. Elde edilen idari yaptırımların kapsamı, art arda işlemlerde psikoteknik muayene ve yeniden eğitim gibi ek gereklilikleri de içerir (örneğin üç defa belgesi alınan sürücülere psikoteknik değerlendirme öngörülmüştür). Bu idari düzenlemeler Yargıtay kararlarında da zikredilmiş, TCK 179/3’e ilişkin ceza uygulamasının bu ek yaptırımlarla desteklendiği vurgulanmıştır.

HAGB Uygulaması ve Mükerrirlik

TCK 179/3 suçu için öngörülen ceza 6 aydan 2 yıla kadar hapis olduğundan, şartları sağlandığı takdirde Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı verilebilir. HAGB, failin toplum üzerindeki tehlike durumunun düşük olduğu hallerde cezanın infazını erteler. İlk kez işlenen alkollü araç kullanma suçunda, failin daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış olması vb. koşulları varsa HAGB uygulanabilir. Ancak Yargıtay’ca da belirtildiği gibi bu suç kasıtlı bir suç olduğundan, daha önce HAGB’ye konu olmuş kişinin aynı veya benzer bir suçu işlemesi hâlinde önceki HAGB kararı bozulur ve yeni suç için HAGB verilmez. Özetle, fail ilk suçunda şartları varsa HAGB’den yararlanabilirken, ikinci kez alkollü araç kullanma suçu işlerse önceki geri bırakma ihbar edilir ve HAGB uygulaması kaldırılır.

Suçun Yargılama Usulü: Seri Muhakeme Usulü

Alkollü araç kullanma suçu açığa çıkınca ceza soruşturması CMK’ya göre yürütülür. Yargıtay’ın da işaret ettiği gibi, TCK 179/3’ün cezası 2 yılı aşmadığından ve ayrıca şikayete bağlı bir suç olmadığından, bu suç CMK 250’de öngörülen seri muhakeme usulüne tabidir. Seri muhakeme usulünde, Cumhuriyet savcısı belirlediği ceza teklifini savunma kabul ederse yargılama savcı önünde yapılır ve ceza yarı oranında indirimli hüküm tesis edilir. Yargıtay kararlarında; bu suç için seri yargılama usulünün uygulanmamasının bozma nedeni olduğu açıklanmıştır.

Örnek Yargıtay Kararları ve Uygulamalar

Yargıtay kararları, alkollü araç kullanma suçunun cezaî yönünü çeşitli açılardan açıklamış ve uygulamıştır. Örneğin, 12. Ceza Dairesi’nin bir kararında sanığın 0,59 promil alkollü olarak maddi hasarlı kaza yaptığı kabul edilmiş ve TCK 179/3’ten hüküm kurulması gerektiği belirtilmiştir. Bir başka Yargıtay kararında ise, trafik kazasında yaralanma da meydana gelmişse, yapılacak değerlendirmenin “zarar suçu – tehlike suçu” ölçütüne göre yapılması gerektiği vurgulanmıştır: Sürücünün kusurundan taksirle yaralanma oluşmuşsa ve şikâyet alınabiliyorsa taksirli yaralama suçundan, aksi halde trafik güvenliği suçu kapsamında hüküm kurulması öngörülmüştür. Bu içtihadı da dikkate alan uygulamada, sürücünün kanındaki alkollü miktar ile sürüş davranışlarına göre hangi suçtan yargılanacağı belirlenir.

Sonuç olarak, 0–0,50 promil arası değerlerde genellikle sadece idari yaptırım öngörülür, 0,50–1,00 promil aralığında kazaya karışma halinde TCK 179/3 devreye girebilir, 1,00 promil ve üzeri için ise her hâlükârda TCK 179/3 suçu oluşur. Bu suçta verilen cezaya ek olarak sabıkası yok ilk kez olanlara HAGB verilebilir; ancak işlenen yeni suç HAGB’yi bozacak (ihbar) niteliktedir. Uygulamada seri muhakeme usulü zorunlu tutulmuş, Yargıtay da buna uyulmasını kararlarda vurgulamıştır. Tüm bu düzenlemeler, hem Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümlerine hem de Karayolları Trafik Kanunu’nun 48. maddesine dayanmakta olup, Yargıtay kararlarıyla desteklenmektedir.

Avukat İlker Kılıç/Bursa