Makaleler

 

Giriş

Ticari hayatın temel belgelerinden biri olan fatura, satım ve hizmet ilişkilerinin belgelendirilmesi, alacak-borç ilişkisinin tespiti ve ispatı bakımından büyük öneme sahiptir. Ancak fatura, hukuken tek başına kesin borç ikrarı anlamına gelmez.

Faturanın düzenlenmesi, içeriği, buna yapılacak itiraz ve fatura konusunu oluşturan malın teslimi, hem Türk Ticaret Kanunu hem de Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde belirli kurallara tabidir. Bu makalede, özellikle uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlar ve Yargıtay kararları ışığında konular sistematik şekilde ele alınacaktır.

1. Fatura Kavramı

1.1 Fatura Tanımı

Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 21/1'e göre, tacirler arasında yapılan mal satımı veya hizmet ifası sonucunda satıcı tarafından düzenlenip alıcıya gönderilen ve söz konusu işlemin ayrıntılarını içeren belgeye fatura denir.

Fatura, hem vergi hukuku hem de borçlar hukuku açısından önemlidir:

• Vergi Usul Kanunu (VUK) m. 229 vd. hükümlerine göre fatura, vergi matrahının tespitinde esas alınır.
• Borç ilişkilerinde ise faturalar, taraflar arasındaki ilişkinin varlığına karine oluşturur.

Ancak: Fatura, tek başına kesin borç ikrarı anlamına gelmez; doğrudan alacak hakkı doğurmaz. (Bkz: Yargıtay 11. HD, 2016/5462 K.)

2. Fatura İçeriği

2.1 Faturada Bulunması Zorunlu Bilgiler

Bir faturada bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:

• Satıcının ve alıcının adı, unvanı ve adresi
• Malın veya hizmetin cinsi ve miktarı
• Teslim veya ifa tarihi
• Düzenleme tarihi
• Fatura numarası ve seri bilgisi
• KDV oranı ve tutarı
• Toplam bedel

VUK m. 230 bu unsurları düzenlemektedir.
Faturada eksik veya hatalı bilgi bulunması, hem vergisel cezai yaptırımlar doğurabilir hem de fatura dayanaklı alacak davalarında delil değerini zayıflatır.

2.2 E-Fatura

Elektronik ortamda düzenlenen faturalar (e-fatura), kağıt fatura ile aynı hukuki değere sahiptir (VUK 397 Sıra No.lu Genel Tebliği). E-fatura sisteminde de yukarıda belirtilen içerik kurallarına uyulması zorunludur.

3. Faturaya İtiraz

3.1 İtiraz Hakkı

TTK m. 21/2'ye göre, faturayı teslim alan tacir, faturadaki bilgilere itiraz etmek istiyorsa faturanın kendisine ulaştığı tarihten itibaren 8 gün içinde yazılı olarak itiraz etmek zorundadır.

İtiraz edilmezse, faturadaki kayıtların alıcı tarafından kabul edildiği kabul edilir. Ancak bu kabul karinesi kesin değildir; taraflar aksi yönde delil sunarak karineyi çürütebilirler.

Yargıtay 11. HD, 2019/2345 K., 2017/4365 E.:
"Faturaya süresinde itiraz edilmemesi, faturanın içeriğinin kabul edildiğine karine teşkil eder; ancak kesin ispat anlamına gelmez."

3.2 İtirazın Şekli ve İçeriği

İtiraz, mutlaka yazılı olmalı ve hangi unsura itiraz edildiği açıkça belirtilmelidir:

• Malın cinsi veya miktarı hatalı olabilir.
• Teslim tarihi uyuşmayabilir.
• Mal veya hizmet hiç teslim edilmemiş olabilir.

Süresinde itiraz edilmemesi faturanın içeriğinin kabul edildiği anlamına gelir, fakat bu kabul karinesi kesin değildir.

Yargıtay 11. HD, 2019/2345 K., 2017/4365 E., 21.03.2019 T.:
"Faturaya süresinde itiraz edilmemesi içeriğinin kabul edildiğine karine teşkil eder; ancak aksi taraflarca her türlü delille ispat edilebilir."

İtiraz, noter kanalıyla, iadeli taahhütlü mektupla veya güvenli elektronik imza ile yapılabilir.

4. Fatura Konusu Malın Teslimi

4.1 Teslim Yükümlülüğü

Teslim, satış sözleşmesinden doğan en temel yükümlülüktür. Satıcı, kararlaştırılan malı, belirlenen yerde ve zamanda alıcıya teslim etmek zorundadır (TBK m. 208 ve 6100 sayılı HMK m. 199 uyarınca delil olarak da kullanılabilir).

Fatura düzenlense bile, malın veya hizmetin gerçekten teslim edildiği ya da ifa edildiği ayrıca ispat edilmelidir.

Teslimi ispatlayan belgeler:

• Sevk irsaliyesi (VUK m. 230/5),
• Teslim tutanakları,
• Kargo teslim fişleri,
• Teslim alan kişinin imzası.

Yargıtay 19. HD, 2020/2834 K., 2019/1183 E.:
"Fatura düzenlenmesi, mal tesliminin gerçekleştiğini tek başına ispatlamaz. Teslim, sevk irsaliyesi veya teslim tutanağı ile ayrıca kanıtlanmalıdır."

4.2 Teslim Edilmeyen Mala İlişkin Faturalar

Teslim edilmemiş mallara ilişkin kesilen faturalar hukuken geçersizdir. Alacaklı taraf, bu tür bir fatura ile icra takibi yapamaz; borçlu ise itiraz ederek faturanın dayanağını çürütebilir.

Fatura düzenlenmiş olsa dahi, mal teslim edilmemişse veya hizmet ifa edilmemişse, alacaklı alacağını ispat etmekle yükümlüdür.

Yargıtay 19. HD, 2020/2834 K., 2019/1183 E., 13.02.2020 T.:
"Fatura düzenlenmiş olması, malın teslim edildiğini ispatlamaz. Mal teslimine ilişkin sevk irsaliyesi ve teslim tutanağı aranmalıdır."

 

Sonuç

Fatura düzenlenmesi, ticari ilişkilerde alacak ve borçların belgelenmesinde önemli bir rol oynar. Ancak fatura:

• Mal veya hizmetin ifa edildiğini doğrudan ispatlamaz,
• İçeriği doğru ve eksiksiz olmalıdır,
• Alıcı tarafından süresinde itiraz edilmezse, karine oluşturur,
• Mal teslimi veya hizmet ifası ayrıca somut belgelerle ispat edilmelidir.

Uygulamada, her iki tarafın da (alıcı ve satıcının) hem faturaların düzenlenmesi hem de teslimin belgelenmesi süreçlerine dikkatle yaklaşması, doğabilecek hukuki ihtilafların önlenmesi bakımından zorunludur.

 Av İlker kılıç

 

Örnek Yargıtay Kararları

No	Karar	Özeti
1	Yargıtay 11. HD, 2019/2345 K.	Faturaya süresinde itiraz edilmemesi içeriğin karine olarak kabulü anlamına gelir; aksi ispat edilebilir.
2	Yargıtay 19. HD, 2020/2834 K.	Fatura düzenlenmesi tek başına mal tesliminin ispatı değildir; irsaliye ve teslim tutanağı aranır.
3	Yargıtay 12. HD, 2021/1285 K.	İcra takibinde faturaya süresinde yapılan itiraz takibi durdurur.
4	Yargıtay 23. HD, 2018/1117 K.	E-fatura da kağıt fatura gibi ispat gücüne sahiptir.
5	Yargıtay 11. HD, 2016/5462 K.	Fatura, sözleşme ilişkisini destekler ama tek başına borç ikrarı sayılmaz.
6	Yargıtay 15. HD, 2020/1564 K.	Malın ayıplı teslimi faturaya itiraz olmasa bile teslim belgeleri ile ispat edilebilir.
7	Yargıtay 19. HD, 2017/3124 K.	Malın teslim edildiğine ilişkin ıslak imzalı irsaliye yoksa teslimin ispatı zorlaşır.
8	Yargıtay 3. HD, 2022/2876 K.	Fatura ve irsaliye uyumsuzsa alıcı lehine yorum yapılır.
9	Yargıtay 13. HD, 2019/7448 K.	İrsaliyesiz teslim iddiası hayatın olağan akışına aykırıdır; ispat yükü iddia edene aittir.
10	Yargıtay 11. HD, 2021/4513 K.	Taraflar arasında mutabakata varılmış olsa da fatura içeriğine açıkça itiraz yapılmışsa mutabakat bozulur.